تجارت خارجی در بهار ۱۴۰۴؛ گام‌های محتاطانه در مسیر بازتنظیم مبادلات

بر اساس تازه‌ترین گزارش گمرک جمهوری اسلامی ایران، در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴، مجموع مبادلات تجاری غیرنفتی ایران به ۴۳ میلیون و ۴۸۹ هزار تن کالا به ارزش ۲۴ میلیارد و ۶۸۴ میلیون دلار رسید. این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل، نشانگر کاهش کم‌سابقه در هر دو شاخص وزنی و ارزشی صادرات و واردات است؛ روندی که می‌تواند بر پویایی تعاملات خارجی کشور اثرگذار باشد.

افت صادرات

در فصل بهار، صادرات غیرنفتی ایران به ۳۴ میلیون و ۴۷۶ هزار تن کالا به ارزش ۱۱ میلیارد و ۶۵۵ میلیون دلار رسید که نسبت به بهار سال گذشته، از لحاظ وزن ۹.۳ درصد و از نظر ارزش ۱۴.۴ درصد کاهش داشته است. این میزان افت به‌ویژه در شاخص ارزش، هشداردهنده است؛ چراکه حاکی از کاهش درآمدزایی ارزی صادرات، افت قیمت کالاها در بازارهای هدف یا کاهش رقابت‌پذیری تولیدات داخلی است.

میانگین ارزش گمرکی هر تن کالای صادراتی ۳۳۸ دلار برآورد شده که نسبت به سال گذشته ۵.۶ درصد کاهش داشته؛ نشانه‌ای دیگر از تنزل کیفی سبد صادراتی کشور. به بیان دیگر، سهم کالاهای با ارزش افزوده بالا در صادرات ایران کاهش یافته و صادرات همچنان وابسته به کالاهای خام یا نیمه‌خام باقی مانده است.

در این میان، صادرات محصولات پتروشیمی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی صادرات غیرنفتی نیز با کاهش همراه بوده است. در بهار امسال، ۱۱ میلیون و ۱۳۳ هزار تن محصول پتروشیمی به ارزش ۴ میلیارد و ۶۸۴ میلیون دلار صادر شد که نسبت به سال قبل به ترتیب ۲۸.۷ درصد از نظر وزنی و ۲۴.۵ درصد از نظر ارزشی کاهش را نشان می‌دهد. این افت قابل توجه می‌تواند زنگ خطری برای آینده تراز ارزی کشور و وابستگی بیش‌ازپیش به بازارهای محدود منطقه‌ای باشد.

کاهش واردات؛ الزام یا محدودیت؟

در سوی دیگر تجارت خارجی، واردات نیز روند کاهشی داشته است. در سه‌ماهه نخست امسال، ۹ میلیون و ۱۳ هزار تن کالا به ارزش ۱۳ میلیارد و ۲۹ میلیون دلار وارد کشور شد؛ که نسبت به دوره مشابه سال گذشته ۴.۳۵ درصد از نظر وزنی و ۱۱.۷۳ درصد از نظر ارزشی کاهش را تجربه کرده است.

نکته مهم‌تر، کاهش ۷.۷ درصدی میانگین ارزش هر تن کالای وارداتی (۱۴۴۶ دلار) است؛ این داده حاکی از آن است که ساختار واردات نیز به سمت کالاهای با ارزش پایین‌تر تغییر کرده یا خرید کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای باکیفیت، کاهش یافته است. این موضوع می‌تواند در میان‌مدت بر کیفیت تولید داخل و توان رقابتی صنایع اثر منفی بگذارد.

اقلام عمده وارداتی نیز نشانگر تمرکز واردات بر نیازهای مصرفی و غذایی است. طلا به اشکال خام (۹۶۵ میلیون دلار)، ذرت دامی (۸۸۳ میلیون دلار)، برنج (۵۰۰ میلیون دلار)، روغن دانه آفتابگردان (۴۹۳ میلیون دلار) و گوشی تلفن همراه (۳۷۲ میلیون دلار) در صدر فهرست وارداتی قرار دارند؛ کالاهایی که بیشتر تأمین‌کننده نیازهای مصرفی جامعه هستند و کمتر نقش تولیدی یا توسعه‌ای دارند.

انتهای پیام